Ngày Thứ 5 PHÁP THOẠI 6

Ngày Thứ Năm
PHÁP THOẠI 6 (Chiều ngày 20/6)

Hôm nay mọi người vẫn còn đau nhức tê ngứa, buồn ngủ, phóng tâm... Thầy biết các con đã rất cố gắng để “chiến thắng” bản thân. Điều ấy là tốt. Tuy nhiên, các con có để ý là khi làm vậy là ta đã khởi lên một ước muốn, một sức ép nào đó - gốc của tham dục - lại tạo nên một xung đột mới, xung đột với cái bình thường, cái như thường?

Thật khó để diễn đạt điều này nếu không sử dụng kiến thức Abhidhamma. Tại sao vậy! Có 2 năng lực các con ạ! Năng lực của tham, sân, si và năng lực của vô tham, vô sân, vô si. Khi muốn làm việc lành tốt là ta khởi vô tham, vô sân, vô si. Khi làm việc xấu ác là ta khởi tham sân si. Vô tham, vô sân, vô si là nhân của cõi người và cõi trời đầy đủ phước báu sang cả. Tham, sân, si là nhân của 4 đường đau khổ địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh, a-tu-la. Cái cách mà thầy nói để tâm rỗng không, không dính mắc hôm qua là ta đang không có 6 nhân ấy; nghĩa là chúng ta đang tập lìa bỏ toàn bộ cõi Dục giới (Sắc giới, Vô sắc giới cũng có 3 nhân vô tham, vô sân, vô si). Lìa toàn bộ cõi Dục giới để tập thiền, tương tự như câu kinh văn Phật thuyết ở trong Tương Ưng bộ: “Rời dục, rời các pháp bất thiện, chứng đạt và an trú thiền thứ nhất, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh, có tầm, có tứ”.

Thấy chưa? Chỉ để tâm rỗng rang không mà nó kỳ diệu như vậy đấy! Tuy nhiên, vô lượng chủng tử phiền não ở trong vô thức sâu kín, trong dòng chảy hữu phần (bhavaṅga - dòng sống) nó có để yên cho ta rỗng không chăng? Không dễ đâu. Chúng trào vọt ra, chúng đòi hiện hữu khi duyên cảnh. Và chắc chắn chúng sẽ phá hoại, không để ta yên đâu. Và cụ thể, chúng ta sẽ dễ thấy nhất là 5 triền cái, 5 triền cái là thuộc hạ, là bộ tướng của vô minh đấy!

Vậy muốn đi vào sơ thiền (sơ thiền chánh pháp - ly dục - chứ không phải sơ thiền ngàn xưa của bà-la-môn giáo) thì phải đối trị 5 triền cái. Đối trị 5 triền cái chỉ phát huy tác dụng triệt để khi 5 thiền chi xuất hiện. Nó tuần tự có sự đối trị như sau:

- Tầm đối trị với hôn trầm, thuỵ miên

- Tứ đối trị với nghi

- Phỉ đối trị với sân

- Lạc đối trị với phóng tâm

- Nhất tâm đối trị với dục.

Tầm là tìm kiếm. Trong Abhidhamma có đưa hình ảnh con ong bay đi tìm kiếm đoá hoa – hàm chỉ cho tầm. Nó sẽ nhất hướng bay do khứu giác nhạy bén biết hướng ấy có hoa, có nhuỵ, có mật. Cũng vậy, con ong là cái tâm, đoá hoa là số đếm hay hơi thở, đối tượng thiền. Tìm số đếm, tìm hơi thở cũng nhất tâm, nhất hướng như vậy. Chính năng lực của tầm nó dựng đứng, nó làm cho tỉnh thức hôn trầm, thuỵ miên. Giả dụ như khi ta đang tìm kiếm cái gì, tìm kiếm cái chìa khoá để quên đâu đó, tìm kiếm cái đinh ghim vừa rơi xuống sàn chẳng hạn. Khi đang tìm kiếm ấy, chúng ta không thể nào dã dượi, lừ đừ, buồn ngủ được; nghĩa là, tầm có khả năng chấm dứt hôn trầm, thuỵ miên, có phải không? Có ai làm thử không? Và thầy muốn mỗi người phải tự chứng nghiệm, thực nghiệm điều ấy.

Đến thiền chi thứ 2 là tứ. Khi thiền chi thứ nhất đã thuần thục, tìm kiếm số đếm hay hơi thở đã thuần thục rồi thì sẽ phát sanh thiền chi thứ 2. Tứ là để ý, là theo dõi, là quan sát. Abhidhamma nói rằng, khi con ong thấy đoá hoa rồi, nó bay quanh để quan sát đoá hoa ấy. Khi các con đếm số hoặc theo dõi hơi thở, đã theo sát được số đếm, đã theo dõi được hơi thở; bây giờ sang giai đoạn quan sát nó, bám sát nó không rời. Đừng cho buông lơi dầu chỉ một chút xíu thì thiền chi thứ 3 nó tự động phát sanh; ấy là định luật tự nhiên.

Thiền chi thứ 3 phát sanh, nó là phỉ. Đây là khi con ong quan sát đoá hoa, nó thò vòi vào tim hoa để hút nhuỵ. Phỉ hay hỷ, gọi hỷ cũng được, là những hiện tượng dễ chịu xẩy ra nơi thân. Nó có 5 hiện tượng. Có người phát sanh 1 hoặc 2; có người phát sanh luôn cả 5:

- Tiểu hỷ: Mọc ốc cả người, nổi da gà, rần rần cả người rất dễ chịu...

- Khinh hỷ: Nhẹ lâng lâng, có cảm giác như rời khỏi mặt chiếu, bốc lên khỏi toạ cụ...

- Quang hỷ: Thấy ánh sáng. Có thể ánh sáng toả ra trong mắt, nơi da hay ánh sáng nhảy qua nhảy lại.

- Hải triều hỷ: Như cảm giác sóng chao, lắc lư qua lại rất dễ chịu...

- Sung mãn hỷ: Tẩm mát, no đầy cả người, mát rượi cả người.

Vậy, khi tứ thuần thục, dính khít đối tượng liên tục thì thân đã an. Do thân an nên thân sẽ phát sanh những hiện tượng trên. Và khi những hiện tượng này có mặt thì những cái gọi là đau nhức tê ngứa... nhân phát sanh tâm bực bội, khó chịu (sân) sẽ chấm dứt: Hỷ có mặt thì sân sẽ không có mặt!   

Vậy những ai thấy rõ điều này, chỉ cần chuyên nhất liên tục nơi số đếm, nơi hơi thở thì thiền chi hỷ sẽ phát sanh.

Tiếp theo, thiền chi thứ 4 là lạc, an lạc, đối trị với phóng tâm (gọi chung trạo cử, hối quá). Nếu hỷ là trạng thái dễ chịu ở nơi thân thì lạc là trạng thái dễ chịu, thích thú ở nơi tâm. Đây là khi con ong hút no nê mật rồi. Khi những hiện tượng hỷ phát sanh, cứ ghi nhận như thực, không thủ cũng không xả, cứ để nó đến đi tự nhiên thì lạc cũng sẽ tự nhiên phát sanh. Đây gọi là pháp lạc, đã có sự an lạc của pháp, nó thấm sâu trong nội tâm, xem như đã hoàn toàn được an trú, lúc này thì phóng tâm sẽ không còn nữa: Lạc đối trị phóng tâm.

Từ thiền chi thứ 4 là lạc, cứ an trú lạc tự nhiên thì ta sẽ dần dần đi vào nhất tâm. Nhất tâm có 2 giai đoạn là cận hành định và an chỉ định. Đây tương tự như con ong sau khi hút mật no nê rồi nó nằm ngủ luôn trên cánh hoa.

Cận hành định còn ở cõi Dục nhưng an chỉ định đã vào cõi Sắc. Cận hạnh định là gần gần định, có thể diễn ra trong thời gian 1,2 giờ đồng hồ ta trú trong vắng lặng, mọi tham cầu, hy cầu, tham dục sẽ yên lặng, tĩnh chỉ. Vào an chỉ định là sơ thiền, thiền thứ nhất, đúng như câu kinh văn đức Phật thuyết ở trên trong Tương Ưng bộ: “Rời dục, rời các pháp bất thiện, chứng đạt và an trú thiền thứ nhất, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh, có tầm, có tứ”.

Thấy chưa? Hôm nay thầy nói hơi dài, cũng cốt ý cho mọi người nắm bắt toàn bộ sự đối trị. Thầy nói lại, là ai đó còn đau nhức tê ngứa, buồn ngủ, phóng tâm... hãy biết rằng, phải liên tục bám sát số đếm, bám sát hơi thở. Và khi những thiền chi xuất hiện thì nó sẽ tự đối trị với những triền cái như đã nói ở trên.