- Lời Nói Đầu
- Đức Phật Của Chúng Ta
- Vai Trò Của Người Có Trí, Của Trí Tuệ Trong Đạo Phật
- Giới, Định, Tuệ Con Đường Giáo Dục Chấm Dứt Đau Khổ Sanh Tử Luân Hồi
- Chánh Pháp Và Hạnhphúc
- Hội Chúng Tỳ Kheo Trong Thời Đức Phật Còn Tại Thế
- Kinh " Niệm Hơi Thở Vô, Hơi Thở Ra "
- Kinh Ví Dụ Con Rắn
- Vấn Đề Tái Sanh
- Ý Nghĩa Phật Thành Đạo
- Người Việt Nam Thương Mẹ, Kính Cha Qua Ca Dao, Tục Ngữ Việt Nam
- Sống Theo Lý Tưởng Bồ Tát
- Đạo Phật Và Nếp Sống Thiên Nhiên
- Năm Giới, Nếp Sống Lành Mạnh, An Lạc, Hạnh Phúc.
- Ý Đẹp Với Mùa Xuân
- Một Nền Giáo Dục Toàn Diện
- Kinh Dịch Và Đại Học
- Chùa Việt Nam Và Mối Liên Hệ Với Nền Văn Hoá Dân Tộc
- Xuân Về Với Những Lời Phật Dạy
Sau thế chiến thứ hai, loài Người sống lo sợ một cuộc chiến tranh thế giới nguyên tử, biến quả đất thành một mùa đông giá rét vĩnh cửu, trong ấy mọi sinh vật kể cả loài Người, động vật, thực vật đều bị tiêu diệt, không một ai sống sót. Trong mấy năm gần đây, sự lo sợ một cuộc chiến tranh nguyên tử tiêu diệt nhân loại được cộng thêm với một lo sợ mới là tai họa hủy diệt môi sinh, tai họa này có thể đưa nhân loại vào cảnh diệt vong còn mau hơn tai họa chiến tranh. Như một nhà bảo vệ môi sinh học đã nói, nếu trong 50 năm nữa, thế giới không đồng loạt đứng lên bảo vệ môi sinh trên quả đất này, thời ngôi nhà chung của nhân loại có thể bị tiêu diệt, môi trường sống của chúng ta sẽ bị hủy hoại, không gì có thể cứu vãn được. Qua các tài liệu mới nhất của Tổ chức Liên Hiệp Quốc bảo vệ môi sinh và của một số Tổ chức quốc tế khác có liên quan, chúng ta có thể biết.
Hằng năm trên thế giới, hàng trăm triệu tấn đất mùn có giá trị nông nghiệp bị hủy hoại do tệ phá rừng và xử lý đất đai không hợp lý. Hàng năm trên dưới 3000 cây số vuông đất nông nghiệp màu mỡ bị mất do xây dựng nhà cửa và đường sá, chỉ tính riêng tại các nước phát triển. Ở các nước nghèo thuộc thế giới thứ ba, môi trường tự nhiên bị hủy hoại theo một kiểu khác. Nông dân đốt rừng để làm rẫy, chặt cây để có củi đun nấu; ở một số nước xuất khẩu gỗ, nạn phá rừng đạt quy mô tệ hại, vì tiến hành với phương tiện kỹ thuật hiện đại. Một thí dụ, ở Thái Lan cách đây không đầy 50 năm, diện tích rừng chiếm 80% diện tích cả nước, hiện nay, tỷ lệ đó chỉ còn lại 20%. Nhiều loại cây quý, cùng với một số chim muông, dã thú bị mất tích. Nhân dân nhiều làng lâm vào cảnh thiếu nước ăn, nước uống, chỉ còn một cách là bỏ làng ra đi. Lụt hạn thường xuyên xảy ra. Lớp màu mỡ của nhiều vùng nông nghiệp bị hủy hoại, mùa màng thất bát, khiến nông dân bị cơ cực, nghèo đói. Nói tóm lại, kể cả Bắc cũng như Nam bán cầu ở các nước phương Tây có trình độ phát triển cao, cũng như ở các nước thuộc thế giới thứ ba nghèo nàn, lạc hậu, vấn đề hủy hoại môi trường sống đều đặt ra bức xúc và cấp bách, nhất là trong những năm gần đây.
Dù cho trong thời đức Phật còn tại thế, bảo vệ môi sinh chưa đặt thành vấn đề, nhưng đức Phật với trí tuệ sáng suốt và lòng từ bi cứu khổ của Ngài, với trách nhiệm của bậc Đạo sư cần tạo ra một môi trường tu học thích hợp cho những đệ tử xuất gia và tại gia của Ngài, đức Phật đã chủ động tìm cách xây dựng cho mình và cho Hội chúng Tăng già một nếp sống hài hòa với thiên nhiên, một đạo tràng tu tập thích hợp hướng tới giác ngộ và Niết Bàn.
Đức Phật là một bậc Giáo chủ độc nhất sinh ra dưới cây Vô ưu tại vườn Lâm-tỳ-ni, hành trì Thiền định cho đến giác ngộ dưới gốc cây Bồ đề, thuyết pháp lần đầu tiên tại vườn Nai ở Ba-la-nại, và cuối cùng nhập Niết Bàn dưới hai cây Sa-la tại Kusinara.
Trong 45 thuyết pháp độ sanh, Ngài để lại cho chúng ta hình ảnh một bậc Đạo sư đi bộ từ làng này qua làng khác, từ đô thị này qua đô thị khác, sau khi khất thực trở về, thường ngồi trong một khu rừng gần đấy để an nghỉ hoặc thuyết pháp, hoặc ngồi Thiền cho đến chiều. Hình ảnh đó của đức Phật được ghi lại trong các câu thơ sau đây:
Một
bát ăn ngàn nhà,
Một
thân đi vạn dặm
Vì
vấn đề sanh tử,
Giáo
hóa độ ngày qua.
(Nhât
bát thiên gia phạn,
Cô
thân vạn lý du,
Kỳ
vị sanh tử sự,
Giáo
hóa độ xuân thu).
Trong
những bài thuyết pháp, Ngài thường dùng các ẩn dụ tìm
thấy trong thiên nhiên, trong các động vật và thực vật và
nhờ vậy các hình ảnh gợi lên rất sinh động tươi mát
như chính mình sống giữa mây trời rộng rãi. Nói đến sự
cách biệt giữa pháp thiện và pháp ác, Ngài dạy: “Rằng
xa thật là xa khoảng cách giữa mặt đất và vòm trời. Rằng
xa thật là xa khoảng cách giữa bờ bên này đến bờ bên
kia. Rằng xa thật là xa, khoảng cách giữa mặt trời mọc
và với chỗ mặt trời lặn, nhưng còn cách xa, cách xa hơn
nữa là khoảng cách giữa pháp bậc thiện và pháp kẻ ác”
(Tăng Chi tr. 410). Nói đến hương người đức hạnh là ví
với hương của hoa thơm, nhưng giữa hai loại có sự sai khác:
“Không
một hương hoa nào
Bay
ngược chiều gió thổi
Chỉ
hương người đức hạnh
Ngược
gió khắp tung bay” (Pháp Cú 52)
Đức
Phật thường dùng hình ảnh biển cả để so sánh với Chánh
pháp: “Này Paharada, biển lớn chỉ có một vị, đó là vị
mặn. Cũng vậy, này Paharada pháp này của Ta cũng chỉ có một
vị, là vị giải thoát”. (Tăng III, tr 57).
Ồn
ào của người ngu, sự yên lặng của người trí được đem
ra so sánh với bể cả. Biển gần bờ thời ào ào, biển ngoài
khơi thời lặng yên:
“Như
chính giữa trung tâm
Của
biển cả đại dương
Sóng
biển không có sanh
Biển
hoàn toàn đứng lặng.
Cũng
vậy này Tỳ kheo,
Hãy
đứng lặng không động,
Không
xôn xao bồng bột
Đối
sự gì ở đời”. (Kinh Tập số 920)
Đức
Phật luôn luôn tán thán núi rừng, và xem núi rừng là nơi
trú ẩn lý tưởng cho những vị xuất gia hành đạo.
“Làng
mạc hay rừng núi,
Thung
lũng hay đồi cao
La-hán
trú chỗ nào
Đất
ấy thật khả ái”.
“Khả
ái thay núi rừng
Chỗ
người phàm không ưa
Vị
ly tham ưa thích
Vì
không tìm dục lạc” (Pháp Cú 98-99)
Khi
Ngài thấy vị Tỳ kheo sống ở trong rừng, Ngài rất hoan hỷ:
“Ở
đây này Nagita, Ta thấy một Tỳ kheo sống ở trong rừng, ngồi
chưa đạt được Thiền định ở trong rừng. Này Nagita, đối
với vị ấy, ta suy nghĩ: “Tôn giả này chưa đạt được
Thiền định, nhưng sẽ thành tựu được Thiền định, và
sẽ bảo vệ được tâm đã được Thiền định”. Do vậy
này Nagita, Ta hoan hỷ về trú xứ tại rừng của Tỳ kheo ấy”.
(Tăng Chi II, tr. 336).
Ở
đây chúng ta chỉ cần nghe một số bài kệ, bài thơ của
các vị Đại đệ tử đức Phật, khi đã chứng quả, nói
lên lời ca tụng núi rừng để nhận thức rằng đời sống
giữa rừng núi với thiên nhiên là những trú xứ, là những
môi trưòng thích hợp nhất để thành tựu chánh trí. Ngài
Sabbaka tuyên bố:
“Khi
ta thấy con cò,
Trươg
đôi cánh trắng tinh
Sợ
hãi đám mây đen
Tìm
chỗ kín ẩn nấp,
Khi
ấy chính con sông
A-ja-ta-ra-ni
Đem
hoan hỷ cho ta.
Ai
lại không thích thú,
Khi
thấy ở tại đây
Trên
cả hai dãy bờ
Có
hàng cây Jam-bu
Làm
chói sáng bờ sông,
Sau
lưng cái hang lớn.
Hãy
nghe những con nhái
Khéo
thoát nhửng đàn rắn
Kêu
lên niềm hoan hỷ
Với
tiếng kêu nhẹ nhàng.
Nay
không phải là thời
Buông
thả với núi rừng
Thật
an ổn con sông
A-ja-ta-ra-ni
Thoải
mái và an lành
Thật
an vui thích thú”.
(Trưởng
Lão Tăng kệ tr. 134)
Ngài
Kassapa, sống trọn đời ở rừng núi nói lên vì sao ngài ưa
thích núi rừng:
“Khu
đất thật khả ái
Với
những vòng tràng hoa
Hoa
tên Ka-ra-ri
Trải
rộng ra cùng khắp,
Với
voi rú khả ý
Đôí
núi ấy ta thích.
Những
hồ nước trong mát
Tuyệt
đẹp màu mây xanh
Che
tán bởi loại bọ
Tên
kẻ chăn In-da
Những
ngọn núi đá ấy
Làm
tâm ta thích thú.
Giống
đồi mấy xanh biếc
Ví
tháp đẹp lâu đài
Với
vượn hú khả ý
Đồi
núi ấy ta thích.
Được
mưa ướt thấm nhuần
Đât
bằng thật khả ý
Đồi
núi được ẩn sĩ
Làm
thành nơi trụ xứ
Vẳng
lên tiếng chim công
Đồi
núi ấy ta thích.
Tràn
đầy hoa cây gai,
Như
trời phủ làn mây
Đầy
mọi loài chim chóc
Đồi
núi ấy ta thích.
Dưới
tảng đá hang đá
Có
nước suối trong chảy
Có
khỉ và có nai
Lai
vảng sống gần bên
Cỏ
cây bao trùm nước
Đồi
núi ấy ta thích”.
(Trưởng
Lão Tăng Kệ, 252 -253)
Người
Phật tử không những xem thiên nhiên như người mẹ hiền
nuôi dưỡng mình bằng thức ăn, áo mặc, nhà ở v.v. . . mà
còn xem thiên nhiên như là một nguồn bất tận những cảm
hứng hướng thượng, giác ngộ giải thoát. Hoa rụng, lá rơi
mùa Đông qua, mùa Xuân lại. Đó phải chăng là những bài
học sinh động của thiên nhiên dạy chúng ta về cuộc đời
là vô thường, mọi pháp là vô ngã, không xứng đáng cho con
người phải tham đắm.
Các
Thiền sư ngộ đạo đời Lý, đời Trần đã để lại cho
chúng ta những bài thơ tả cảnh thiên nhiên, lời lẽ hay,
hình ảnh đẹp, ý tứ sâu xa tuyệt vời.
Chúng
ta hãy cùng nhau thưởng thức lại bài thơ của Thiền sư Mãn
Giác đời Lý:
“Xuân
khứ bách hoa lạc,
Xuân
đáo bách hoa khai
Sự
trục nhãn tiền quá
Lão
tùng đầu thượng lai
Mạc
vị xuân tàn hoa lạc tận
Đình
tiền tạc dạ nhất chi mai”.
(Xuân
đi trăm hoa rụng,
Xuân
tới trăm hoa cười
Trước
mắt việc đi mãi
Trên
đầu già đến rồi
Đừng
tưởng xuân tàn hoa rụng hết
Đêm
qua sân trước một cành mai).
Cảnh
xuân đến xuân đi, hoa nở, hoa tàn, mọi sự việc ở đời
trôi qua trước mắt, và tóc của người trên đầu bạc dần.
Trong bức tranh toàn cảnh vô thường đó, Thiền sư vẫn cảm
nhận sự sống là bất diệt trong cảnh hoa mai nở sau đêm
xuân tàn.
Trần
Nhân Tôn là ông vua kiêm Thiền sư đời Trần. Cảnh vật trong
nhiều bài thơ của vua có màu sắc hư hư thực thực, phản
ảnh chân lý vô thường, vô ngã của đạo Phật. Như bài
Thiên Trường Văn Vọng sau đây;
“Thôn
tiền thôn hậu đạm tự yên
Bán
vô bán hữu tịch dương biên .
Mục
đồng địch lý ngưu quy tận
Bạch
lộ song song phi hạ điền”.
Dịch:
Trước
xóm sau thôn tựa khói lồng,
Bóng
chiều dường có lại dường không
Mục
dồng sáo vẳng trâu về hết
Cò
trắng từng đôi liệng xuống đồng.
Cảnh
sau hay trước thôn mờ ảo như trong khói, dường như có dường
như không trong bóng chiều tà, theo tiếng sáo của Mục đồng
đã đón trâu về hết nhưng đồng ruộng lại rộn lên với
đàn cò từng đôi từng đôi bay xuống đậu trên cánh đồng.
Đạo
Phật vừa đề cao một nếp sống hài hòa với thiên nhiên,
vừa đề cao một nếp sống hài hòa với con người. Khi được
Dandapani hỏi Ngài thuyết giảng những gì, đức Phật liền
tuyên bố: “Theo lời dạy của Ta, trong thế giới với chư
Thiên, ác ma và Phạm thiên, với các chúng Sa-môn, Bà-la-môn,
chư Thiên và loài Người, không tranh luận với một ai ở
đời”. (Trung Bộ III 109-l09s). Một câu tuyên bố nữa nói
lên thái độ không tranh chấp của đức Phật: “Này các
Tỳ kheo Ta không tranh chấp với đời, chỉ có đời tranh chấp
với Ta. Người nói pháp không có tranh chấp với một ai ở
đời”.
(Tương ưng III, 165) .
Từ
nếp sống hài hòa với thiên nhiên, với con người, đạo
Phật tiến tới bước nữa, đề cao lòng từ bi đối với
loài vật và cây cỏ, một thái độ tạo nên sự thông cảm
giữa loài Người, loài vật và thiên nhiên. Trong kinh Thừa
Tự, Trung Bộ I số 3, đức Phật dạy không nên đổ đồ
ăn dư thừa trên cỏ xanh và trong nước có côn trùng, sợ
làm hại cỏ và côn trùng. Ngài dạy các đệ tử xuất gia
phải dùng vải lọc nước để ngăn chặn giết hại các sinh
vật. Trong thời kỳ mùa mưa an cư kiết hạ, đức Phật khuyên
các Tỳ kheo không nên đi ra ngoài vì sợ dẫm dạp trên cỏ
cây hoặc các loại côn trùng nẩy nở rất nhiều trên đất
và trong không khi ẩm ướt. Ngài xác nhận không sát sanh là
bố thí không sợ hãi, bố thí không hận thù, bố thí không
làm hại: “Vị thánh đệ tử từ bỏ sát sanh, đem không
sợ hãi cho vô lượng chúng sinh, đem không hận thù cho vô
lượng chúng sinh, đem không làm hại cho vô lượng chúng sinh”.
(Tăng Chi III, 229) Ngài tuyên bố rất rõ, Ngài không chấp nhận
vì Ngài hay vì đệ tử của Ngài mà giết hại các chúng sinh
để cúng dường đồ ăn.
Ngài
khuyên các đệ tử tại gia của Ngài không nên làm nghề buôn
bán người hay buôn bán thịt. Trong đạo Phật có những tập
tục nói lên truyền thống thương người, thương vật, thương
cây cỏ của người Phật tử: Truyền thống thả chim, thả
cá, phóng đăng, ăn chay, thọ bát quan trai là những hình ảnh
tuyệt đẹp của lòng từ bi thương người, thương vật của
đạo Phật. Để nuôi dưỡng lòng từ bi ấy, đức Phật dạy
các đệ tử xuất gia và tại gia của Ngài phải hành trì
Bốn vô lượng tâm: Tu tập lòng từ để đối trị lòng sân,
tu tập lòng bi để không hại người hại vật, tu tập lòng
hỷ để trừ diệt lòng ganh ghét và tu tập hạnh xả để
đoạn diệt hận thù.
Chính
từ, bi, hỷ, xả là bốn sức mạnh xây dựng sự thông cảm
giữa người và người, giữa người và thiên nhiên, giữa
người với loài vật. Và xây dựng được một môi trường
như vậy thật là tốt đẹp cho hành tinh của chúng ta trong
quá khứ cũng như trong hiện tại, thay vì phát động những
cuộc chiến tranh, hủy diệt con người, hủy diệt động vật
và hủy diệt thiên nhiên. Những lời dạy về lòng từ lòng
bi thật là rộng rãi bao la, bao trùm mọi loại mọi sinh vật,
như kinh Từ Bi trong Tiểu Bộ Kinh số 196 -152 trình bày:
“Mong
tât cả những ai,
Hữu
tình có mạng sống
Kẻ
yếu hay kẻ mạnh
Không
bỏ sót một ai,
Thân
dài hay thân ngắn,
Trung
thấp loại lớn nhỏ,
Loài
được thấy, không thấv,
Loài
sống xa, không xa,
Các
loài hiện đang sống,
Các
loài sẽ được sanh,
Mong
mọi loài chúng sinh
Sông
hạnh phúc an lạc.
Mong
rằng không có ai,
Lường
gạt lừa dôí ai,
Không
có ai khinh mạn
Tại
bât cứ chỗ nào,
Không
vì giận hờn nhau
Không
vì tưởng chống đối
Lại
có người mong muốn
Làm
đau khổ cho nhau.
Như
tấm lòng người mẹ
Đối
với con của mình
Trọn
đời lo che chở
Con
độc nhất mình sanh.
Cũng
vậy đối tât cả
Các
hữu tình chúng sinh
Hãy
tu tập tâm ý,
Không
hạn lượng rộng lớn;
Hãy
tu tập từ tâm
Trong
tất cả thếgiới.
Hãy
tu tập tâm ý
Không
hạn lượng rộng lớn
Phía
trên và phía dưới
Cũng
vậy cả bề ngang
Không
hạn chếtrói buộc
Không
hận không thù địch.
Khi
đứng hay khi đi
Khi
ngồi hay khi nằm
Lâu
cho đến khi nào
Khi
đang còn tỉnh thức
Hãy
an trú niệm này
Nếp
sống này như vậy
Được
đời đề cập đến
Là
nếp sống tối thượng...”
Đức
Phật dạy người tu tập lòng từ có được những lợi ích
như sau: “Ngủ được an lạc, dậy được an lạc, không có
ác mộng, được người khác ái mộ. Được loài phi nhân
yêu kính, được loài Trời gia hộ”. (Tăng Chi III, tr 11)
Một
người có từ tâm với thiên nhiên, với các loài động vật,
thì làm sao còn có ác tâm được với người khác, với đồng
loại. Người Phật tử đối với thiên nhiên như đối với
mẹ mình, dựa vào thiên nhiên để nuôi dưỡng thân mình,
để cầu giải thoát và giác ngộ, chớ không phải khai thác
thiên nhiên để thỏa mãn lòng tham của mình...
Phật
tử đến với thiên nhiên như ong với hoa, hút nhụy của hoa
nhưng không làm hại đến sắc và hương (Kinh Pháp Cú kệ
số 49).
“Như
ong chỉ lấy nhụy
Không
hại hương sắc hoa,
Cũng
vậy vị Sa-môn
Ra
vào giữa thôn làng”.
Đối
với người xuất gia, đức Phật đặc biệt chú trọng sự
im lặng để có thể tập trung hành Thiền, tu tập quán hạnh.
Hội chúng Tỳ kheo của đức Phật là một hội chúng thanh
tịnh, ưa thích im lặng, tránh xa ồn ào. Đức Phật khuyên
các vị Tỳ kheo nên lựa một trụ xứ “Không quá xa, không
quá gần, thuận tiện cho đi và đến. Ban ngày không đông
đúc, ban đêm không ồn ào. ít xúc chạm với ruồi muỗi,
gió , sức nóng mặt trời và các loài rắn rít...” (Tăng
Chi III, tr. 314). Vua Ajatasattu với lời giới thiệu của jivaka
đi đến yết kiến đức Phật. Khi đi gần đến hội chúng
Tỳ kheo 1250 người mà không có tiếng động, tiếng đằng
hắng, vua liền lo sợ không biết Jivaka có bội phản mình
không. Khi được Jivaka giải thích Hội chúng của đức Phật
tôn trọng sự im lặng như vậy đó, vua mới yên tâm đi đến
yết kiến đức Phật. Một thời gia chủ Sandhana (Trường
Bộ số IV, tr. 38), đến viếng thăm hội chúng của tu sĩ ngoại
đạo. Sandhana ghi nhận sự sai khác của hai hội chúng: “Thật
sai khác thay, khi các tôn giả ngoại đạo hội họp lại, quy
tụ lại, ồn ào, cao giọng, lớn tiếng, họ sống bàn cãi
những vấn đề phù phiếm...
Thật
sai khác thay, Thế Tôn an trú các nhàn tịnh xứ, núi rừng
tịch mịch, xa vắng ít tiếng động, có gió đồng thổi,
lánh xa mắt người đời, thích hợp cho sự tĩnh tu”. Vua Pasenadi nước Kosala chứng kiến các buổi thuyết pháp của
Thế Tôn có hàng trăm người dự. Nếu có người ho lên một
vị ngồi bên trên khẽ đập vào đầu gối và nói: “Tôn
giả hãy im lặng, Tôn giả chớ có làm ồn, Thế Tôn bậc
Đạo sư của chúng ta đang thuyết pháp”. Cả một hội chúng
đông người, trân trọng im lặng lắng nghe lời giảng pháp
của Thế Tôn, hình thành một bầu không khí học tập tuyệt
diệu cho các Phật tử. Đức Phật khuyến khích các đệ tử
xuất gia của Ngài sống đời sống ít dục, biết đủ. Ngài
dạy các Tỳ kheo, như lý quán sát thọ dụng y phục, “chỉ
để ngăn ngừa lạnh, ngăn ngừa nóng, ngăn ngừa sự xúc chạm
của muỗi, gió, sức nóng mặt trời các loài bò sát thọ
dụng các món ăn khất thực, chỉ để thân này được sống
lâu và để bảo dưỡng, để thân này khỏi bị thương hại,
để hỗ trợ cho Phạm hạnh... thọ dụng sàng tọa chỉ để
ngăn ngừa lạnh, ngăn ngừa nóng, ngăn ngừa sự xúc chạm
của ruồi muỗi, gió, sức nóng mặt trời... chỉ với mục
đích sống độc cư an tịnh.... thọ dụng các dược phẩm
trị bệnh, chỉ để ngăn chận các cảm giác thống khổ đã
sanh, để được ly khổ hoàn toàn...” (Trung Bộ I, tr. 98).
Chỉ với một nếp sống ly dục tri túc như vậy người hành
giả mới sống một đời sống lành mạnh hướng thượng,
đạt đến giác ngộ giải thoát.
Như
vậy, đạo Phật tán dương một nếp sống hài hòa với thiên
nhiên, hài hòa với loài Người, tán thán lòng từ bi, khích
lệ thương người thương vật, đề cao hạnh thiểu dục tri
túc, sống đời sống lành mạnh và giản dị, với mục đích
xây dựng một môi trường tu học lý tưởng cho người đời
cũng như cho người xuất gia.
Phật
tử chúng ta ngày nay hãy học theo nếp sống của đức Bổn
Sư, hãy sống gần thiên nhiên, yêu thiên nhiên, gần cỏ cây
hoa lá, thở hít khí trời trong sạch và nếu có thể thì sống
xa lánh những nơi ồn ào, bụi bặm. Dù có phải sống giữa
thành phố, như Thành phố Hồ Chí Minh này, nếu có chút đất
gần nhà thì hãy trồng cây, tạo bóng mát. Hãy đưa thiên
nhiên vào tận trong nhà, lên lầu với những giàn hoa, những
cây cảnh. Đặc biệt là các chùa, Thiền viện, quý vị Hòa
thượng, Thượng tọa hay Đại đức trụ trì, quý Sư bà,
Ni cô hãy tạo mỗi cảnh chùa thành như một ốc đảo yên
tịnh sạch sẽ, đầy hoa lá và gió mát trong cái thành phố
ồn ào và đông dân này, làm như vậy, tức là truyền đạo
và hành đạo, vì yên tĩnh ở ngoại cảnh dẫn tới yên tĩnh
trong tâm hồn. Yên tĩnh trong tâm hồn là giải thoát, là tự
do tự tại.
Tất
cả vấn đề là chư Tăng Ni có ý thức đầy đủ, tạo ra
cho mọi Phật tử một môi trường tốt nhất, có đạo vị
nhất giúp cho sự tiến bộ trí tuệ và cuộc sống an lạc
của mọi người đến chùa. Đó là sự hòa hợp tốt đẹp
giữa môi trường thiên nhiên và môi trường nhân văn. Tất
nhiên, cảnh chùa tọa lạc ở một nơi phong cảnh đẹp đẽ,
thoáng mát, nhiều hoa lá đã là một ốc đảo thanh tịnh đối
với những người thế tục rồi. Nhưng cảnh chùa đó lại
thêm tiếng mõ nhịp đều, tiếng chuông ngân nga trầm bổng,
tiếng tụng kinh, niệm Phật và nhất là sự hiện diện của
chư Tăng Ni, nghiêm trang và giải thoát, đầy đủ uy nghi và
đức hạnh, nói ra những lời lẽ đầy lòng từ bi và chói
sáng trí tuệ. Chúng tôi tin rằng quý vị Tu sĩ trụ trì sinh
hoạt ở các chùa và Thiền viện chúng ta có khả năng và
ý thức tạo ra, sắp xếp được một môi trường có đầy
giá trị trí tuệ như vậy.
Tiện
đây, tôi xin phát biểu vài ý kiến về một vấn đề có
quan hệ tới môi trường và cảnh trí của chùa chiền Phật
giáo. Đó là vấn đề hái lộc vào dịp Tết Nguyên đán.
Chữ Hán Ital là điều phúc, điều tốt lành, theo đạo Phật
làm điều thiện, điều phải; ngày hôm nay thì sẽ hái lộc
mai sau, tức là được quả báo tốt lành sau này. Hái Lộc
không phải là, từng đoàn người, đoàn người đến chùa,
hái trụi lá trong vườn chùa! Chúng tôi không rõ từ đâu,
dựa vào kinh điển Phật giáo nào, mà người ta bày vẽ ra
một nhận thức và tập quán sai lầm về hái lộc như vậy.
Tôi đề nghị thay tập quán phá cây, phá vườn chùa trong
dịp Tết bằng phong trào đem cây mới đến trồng ở vườn
chùa gọi là trồng lộc. Có những cây có tên rất đạo vị
như cây Phật thủ, Thất Phật, cây La-hán v.v... Các chùa nên
ươm sẵn những loại cây có tên như thế, để vào dịp Tết,
Phật tử có thể bỏ công đến trồng ở vườn chùa. Nếu
Phật tử có vườn nhà, thì nên ươm sẵn những loại cây
như vậy, rồi vào dịp thuận tiện đem đến trồng ở chùa.
Chúng tôi không quên nhắc tới cây mít, thường được trồng
nhiều ở các chùa Việt Nam và Trung Hoa. Cây mít, người Trung
Quốc gọi là ba la mật, nguyên chữ Phạn là Paramita. Còn người
Việt Nam chúng ta thì gọi là cây mít. Ở các chùa ngoài Bắc
từ lâu có tập tục dùng gỗ mít làm mõ và các đồ dùng
để thờ, xem gỗ mít như là gỗ thiêng vậy.
Quý
vị Phật tử, không phải chỉ riêng trong những ngày Tết,
suốt năm, vào những dịp thuận tiện hãy trồng lộc thay
vì hái lộc, không phải chỉ trồng ở chùa mà trồng cả
ở vườn nhà, không phải chỉ cây mít, cây Thất Phật, cây
La-hán mà tất cả mọi thứ cây có thể trồng được. Bởi
lẽ, ở đâu có cây thì ở đấy có bóng mát, có gió, có
hoa, có chim muông, có sự sống.
Hôm
nay là ngày lẽ Vu-lan, ngày lễ báo đáp Bốn trọng ân của
người Phật tử, ngày Lễ báo hiếu đặc biệt của những
con người có tâm hiếu đạo. hôm nay cũng là Tự tứ của
chúng Tăng sau ba tháng an cư nhập hạ, được gọi là ngày
Hoan hỷ của chư Thiên và loài Người, vì được chứng kiến
ba tháng nhiệt tâm tinh cần tu học của chư Tăng, Ni. Đức
Phật dạy báo ân và báo hiếu không có gì tốt đẹp hơn
là giúp đỡ mọi người mọi loài được nghe lời Phật dạy,
được thực hành điều lành điều thiện về thân về lời
và về ý. Và muốn vậy, trước hết chúng ta hãy cùng nhau
cố gắng xây dựng Thiền Viện Vạn Hạnh này thành một môi
trường tốt đẹp cho chư Tăng và các Phật tử tu học. Một
môi trường trong ấy các Phật tử có thể đến lễ Phật,
tụng kinh, ngồi Thiền, nghe pháp, thọ Bát quan trai, dự các
buổi thuyết giảng, xem các cuộc triển lãm, tham dự các buổi
trình diễn văn nghệ, làm một số công tác cứu tế xã hội
v.v . . . một môi trường tu học thích hợp và đem lại lợi
ích cho mọi người đến Thiền viện, không những vậy, những
Phật tử tại gia về tại gia đình của mình cũng cố gắng
xây dựng gia đình của mình thành một môi trường thích hợp,
đúng với tinh thần đạo, xây dựng những môi trường riêng
biệt như thế nào, chúng ta đem đạo Phật vào đời vào với
gia đình chúng ta và giúp cho mọi người trong gia đình hưởng
thọ những ảnh hưởng tốt đẹp của đạo Phật. Làm được
như vậy chúng tôi nghĩ rằng chúng ta dã đóng góp một phần
vào trách nhiệm bảo vệ môi sinh. Đây cũng là một cử chỉ
tốt đẹp, có nhiều ý nghĩa nhất để báo đáp bốn trọng
ân, báo hiếu cha mẹ và bà con trong bảy đời, nhân dịp Vu
lan về và ngày Tự tứ hoan hỷ.